“Wat vind jij nou van de wolf?”
Dat is de vraag die mij dit jaar minstens twee keer per dag(!) gesteld werd. Daarom heb ik er deze blog over geschreven, want dat antwoord is zo simpel nog niet.
Zen en de wolf
Eigenlijk is het opmerkelijk dat men vooral benieuwd is naar wat ik van de wolf vínd en niet welke maatregelen ik tegen de wolf neem. Dat laatste is overigens het voornaamste verschil tussen mij en veel anderen. Waar de meeste mensen zich alleen een mening over het dier proberen te vormen moet ik ook daadwerkelijk mijn schaapskudde tegen hem beschermen. En dat brengt veel en moeilijke puzzels met zich mee. Want welke bescherming werkt echt? En welke kosten of extra arbeid brengt dat met zich mee?
Toch blijven de meeste mensen geïnteresseerd in mijn opvatting over de wolf en of het nu goed of slecht is dat hij zich in ons land heeft aangediend. Die vraag benader ik eigenlijk voornamelijk vanuit de Mindfulness. Het valt me op hoe graag mijn geest probeert te beslissen of het goed of slecht is dat de wolf in ons land is. Onderliggende vraag is of het me pijn of plezier op zal leveren. En de vraag die daaronder ligt is weer of zijn aanwezigheid mij bedreigt in mijn bestaan of me juist stimuleert.
Hoe graag mijn geest hier ook een antwoord op zou vinden, ik komt er niet uit. Het probleem is té groot en complex en dus probeer ik mezelf maar te oefenen in het Mindful observeren van de worstelingen van mijn geest en zijn pogingen om hier een antwoord op te formuleren. Ik doe ook veel research om de wolf te leren kennen en begrijpen. Daarnaast moet ik als herder natuurlijk vooral praktische maatregelen nemen. En nu is het lastige dat die maatregelen zeker niet altijd in het verlengde kunnen zijn van mijn waarden of opvattingen.
Leven in harmonie met de wolf: kan dat eigenlijk wel?
Een voorbeeld: ik vind de wolf een prachtig dier dat het zelfde recht op leven heeft als ieder ander wezen. Door te jagen op zieke en zwakke dieren levert hij een fantastische bijdrage aan het gezond houden van populaties. En hij herinnert ons mensen eraan dat we niet alles kunnen (en misschien wel mogen) controleren in de natuur. Als een wolf echter mijn schapen aan zou vallen dat zou ik hem direct neerschieten. Dan wordt het opeens een kwestie van mijn overleving, mijn territorium, of de zijne. Daarin maak ik geen conceptuele of intellectuele afwegingen maar bescherm ik gewoon wat mij dierbaar is.
Is er dan geen manier waarop mens en wolf naast elkaar kunnen leven? Natuurlijk wel! We hebben dat eeuwen lang vol kunnen houden, maar de basis daarvoor was wel het recht en de mogelijkheid om jezelf tegen de ander te mogen verdedigen of wapenen. Ik hoor heel vaak de uitspraak “we moeten weer in harmonie met de wolf samen leren leven”. Die tijd is er echter in de geschiedenis nooit geweest wat mij betreft. Er was eeuwen lang een gedoogbeleid waar beide partijen zich aan hielden en als er 1 een keer over de schreef ging dan volgden daarop direct maatregelen. Zo werd iedereen voortdurend herinnerd aan de grenzen van zijn of haar territorium.
In de natuur is alles en iedereen toegerust met een vorm van verdedigingsmechanisme. Krokodillen hebben tanden, een schaap zoekt veiligheid in de kudde (aantallen), een rups beschermt zich met prikkende stekels en sommige dieren zijn giftig of stinken. Zo zorg je dat je je vijanden een beetje op afstand houdt want als je dat niet doet dan loopt iedereen zo over je heen. Wij mensen hebben als belangrijkste verdedigingsmechanisme ons brein. Daarmee kunnen we leuke scherpe wapens maken of een list verzinnen om de ander in de val te lokken.
De wolf leren kennen.
Ons brein is echter ook in staat om compassie op te brengen. We kunnen inschatten of verdediging op dat moment echt nodig is of dat we een beetje ‘overdreven’ en wel erg uit instinct reageren en de ander misschien ook best wat ruimte kunnen geven. Dat laatste is wat we kunnen oefenen ten aanzien van de wolf, maar wel met in acht houding van onze eigen grenzen!
We moeten dus zorgen voor manieren die ons verdedigen tegen zijn aanvallen en die ondertussen zijn recht op leven de ruimte geven. En die vormen die zijn nog niet zo makkelijk te vinden. Het voornaamste probleem daarin is dat data uit omliggende landen voor ons niet direct bruikbaar zijn. In Nederland heeft de wolf heel weinig leefruimte en dat heeft een grote invloed op de wijze waarop hij zich gedraagt. Over het algemeen is de wolf banger voor jou dan jij voor hem. Hij vindt ons mensen stinken we zullen zeker niet zijn nummer 1 prooi zijn. Maar toch zien we hier in onze achtertuin op landgoed den Treek dat hij heel dicht bij mensen in de buurt komt. Dat hij het conflict opzoekt en dat hij helemaal niet zo schuw is als er beweerd wordt. Waarom doet hij dat? We weten het niet en laten we dat ook vooral erkennen en benadrukken. Want we weten niet hoe de wolf zich in ons land verder zal ontwikkelen en gedragen.
De basis van niet weten is een belangrijk uitgangspunt. Dat betekent ten eerste dat mensen in Nederland eigenlijk helemaal niet zo goed weten wie de wolf is en wat we van zijn gedrag kunnen verwachten. Om natuurbeleving mogelijk te blijven maken en paniek in de samenleving te handhaven is het ten eerste belangrijk dat er meer voorlichting komt. De mens moet gaan snappen wie hij tegenover zich heeft en zicht verdiepen in zijn behoeftes en signalen. Daarnaast moeten we meer kennis hebben van de verschillende vormen die we kunnen inzetten om ons tegen de wolf te beschermen en welke daarin effectief zijn.
Hoe kunnen we ons beschermen tegen een wolf?
Laat ik daar even wat verder op in gaan. Ik gebruik bijvoorbeeld wolven netten. Dat zijn flexibele hekken die ik rond mijn schapen kan zetten. Er staat 10.000 volt stroom op en ze zijn 120 centimeter hoog. Dit systeem wordt op dit moment geadviseerd als bescherming voor vee. Echter werd een jaar geleden nog een ander systeem geadviseerd dat inmiddels niet blijkt te werken. Hoe lang zal het duren voordat ook mijn systeem blijkt te falen? Ik hoor al bij verschillende andere schaapskuddes dat de wolf ook daar over een afrastering van 120 centimeter hoogte is gesprongen en ik weet niet of en wanneer dat bij mij ook kan gebeuren. Dat levert een boel stress op overigens.
Waar ik dan altijd benieuwd naar ben is het toekomst scenario. Als alle veehouders in Nederland hun vee zou beschermen met dit soort netten hoe zou ons land er dan uit zien? Kun je daar nog wel in wandelen? Of wordt het een soort labyrint van gangetjes en straatjes tussen meters hoge hekken door?
Een ander voorbeeld van bescherming zijn kudde bewakingshonden. Ik krijg die veel aangeraden en vaak op een soort dwingende adviserende toon van: “ja maar waarom gebruik je dan geen ….” Alsof ik daar nog niet aan gedacht had. Maar mijn schapen lopen in veel kleine clubjes op verschillende locaties. Ik kan niet bij ieder clubje een eigen kudde bewaking hond neerzetten. Daarnaast vragen die dieren veel training en verzorging en dan nog zijn ze meestal niet al te vriendelijk tegen bezoekers van de kudde (mens, hond, wolf of wat dan ook). Dat gaat niet samen met mijn basis van publieke functie van de schapen.
Hoe nu verder?
Zo zie je dat iedere vee houder zijn eigen logistieke uitdagingen heeft in de omgang met de wolf. Veel schapen houders die geen schaapskudde met herder zijn maar de schapen houden voor het vlees kúnnen overigens helemaal niet werken met wolf werende afrastering. Hoe graag ze misschien ook zouden willen. Die schapen heb je misschien wel eens in de wei zien staan achter zo’n lullig wit draadje op 20 cm hoogte. Dat kost je als boer 30 minuten om 3 hectare land mee af te zetten waarna je schapen er rustig een week kunnen grazen. Aangezien ze in dat model financieel al bijna niets aan deze werkwijze overhouden kan het helaas onmogelijk omgevormd worden naar een werkwijze met wolf werende netten. Dat zou meneer de boer een dag tijd kosten om zijn 3 hectare mee af te zetten.
Om die reden is het voorstel vanuit de politiek om wolf werende afrastering verplicht te stellen ook volledig onmogelijk tenzij daar een dekkende vergoeding tegenover staat voor de kosten. Die kosten zitten hem niet alleen in de aanschaf van het materiaal maar vooral in de extra arbeid die het met zich mee brengt.
Maar wat doen we dan wel? Hoe gaan we dan nu verder samen leven met de wolf? Ik weet het antwoord echt niet. Ik kan je alleen vertellen wat ik binnen mijn schaapskudde doe en dat is beschermen met wolf werende netten, leren over de wolf en hem proberen te begrijpen, mijn eigen geest uitdagen en proberen open te stellen voor de aanwezigheid van het dier en zoeken naar logistieke oplossingen die mijn kudde aanpassen aan deze nieuwe buurman. En die stappen moeten we denk ik ook in het groot nemen.
Meer onderzoek naar wolf werende maatregelen en materiaal
Meer onderzoek naar het gedrag van de wolf in een urbane omgeving
Meer voorlichting over de leefwijze en mogelijke gevaren van de wolf voor ons mensen
Meer subsidie voor de getroffen boeren en ondernemers in de overgangsfase naar nieuwe structuren
Meer leefruimte voor de wolf om zijn eigen natuurlijke gedrag te vertonen
Het laatste punt is wel erg omstreden zeker in Nederland waar de een zijn ruimte altijd ten koste gaat van de ruimte van een ander. Iedereen die pleit voor meer natuur moet wel beseffen dat die natuur wel in plaats komt van iemand anders zijn boeren bedrijf, of nieuwe woningbouw van de gemeente. Daarin is er altijd iemand ‘gedupeerd’. Maar we moeten wel onthouden dat we zelf ook natuur zijn. We zijn er niet alleen onderdeel van en leven er mee samen, maar we zijn er ook van afhankelijk. Als we dus goed voor de natuur zorgen dan zorgt zij ook weer goed voor ons.
Het belang van vragen en bewuste beslissingen
Op dit moment willen we de wolf, wilde natuur, terug plaatsen of ontvangen in volledig georganiseerde natuur. Dat gaat niet. Dat is als een olifant in een porseleinen kast laten wandelen. Zijn er mogelijkheden om meer ruimte te maken voor leefgebieden van de wolf? Waar hij zij natuurlijke gedrag kan beleven zonder dat we daar als mensen direct slachtoffer van worden? En wie of wat moet daar dan voor inleveren? En wie gaat dat betalen? En welke sancties mogen we hem opleggen als hij ‘ons’ territorium’ betreedt? Zo veel vragen en elke dag worden het er alleen maar meer. Maar laten we ze vooral wel blijven stellen want dat zijn we aan onszelf en onze vrienden in de natuur verplicht. Alleen zo kunnen we een toekomst vol geven die duurzaam is en ons leven nog voor vele generaties mogelijk maakt.
Daarin is het volgens mij vooral belangrijk te blijven proberen om bewuste beslissingen te nemen. Vraag jezelf af, wie is de wolf, wat hij maakt hij in me los en waarom? Wat wil ik verdedigen of bevechten en op wat voormanier is de wolf daar symbool, voor? Want dat is ten slotte het grootste probleem in de discussie rond de wolf. Dat hij gebruikt wordt als symbool voor dieper liggende waarden en behoeften. Dan gaat het niet meer over het dier zelf maar over wat hij vertegenwoordigt. Ik wil je uitnodigen om bij jezelf na te gaan welke belangen jij zelf graag wilt verdedigen wanneer je praat over de wolf. Vraag jezelf af of zo’n gesprek dan nog wel over het dier zelf gaat en zijn behoeften of dat hij symbool is geworden van jouw eigen betoog ter beargumentatie van je persoonlijke wensen. Want alleen zo kunnen we het dier helpen en daarmee uiteindelijk onszelf. Door het echt over de wolf te hebben en hem niet te gebruiken als reclamezuil voor onze eigen (politieke) agenda. (Lees daarover onder andere verder in dit artikel in de Groene Amsterdammer)
Tot die tijd ben ik in iedere dag gewoon druk met het zetten en controleren van mijn wolf werende netten. Want als herder heb ik helemaal niet veel tijd voor al te abstract filosofische discoursen en moet ik gewoon mijn schaapjes verzorgen. Dat houdt me met beide benen op de grond in dit ingewikkelde verhaal. Het herinnert me aan de tijdelijkheid en relativiteit van mijn opvattingen en brengt me terug bij mijn natuur en het aardse niveau van mijn bestaan. En het is ook prettig want tussen de schapen hoef ik er even allemaal niets van te vinden maar mag ik gewoon lekker even alleen maar doen. Het moeilijke van vinden is namelijk dat het je dwingt tot het trekken van conclusies. Ik hou meer van onderzoeken waarin mijn mening zich voortdurend mag ontwikkelen.
Als je het leuk vindt om je verder te verdiepen in dit onderwerp van de wolf luister dan eens naar deze leuke podcast!
________
Hoe gevaarlijk is de wolf is geschreven door Herder Daniel van Stichting Schaapskudde Doorn
Comments